باکتری موسوم به «یرسینیا انترولیتیکا»، نوعی باکتری با طیف وسیع میزبانی و منتقله از طریق آب و غذاست. این میکروب، سبب بروز بیماری‌های چون انتروکولیت، اسهال و مشکل عقده‌های لنفاوی روده می‌شود و کودکان، زنان باردار، افراد مسن، افراد پیوند عضو شده یا دارای نقص ایمنی بیشتر از سایرین در معرض خطر آن هستند.
مصرف گسترده و اغلب غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها سبب مقاومت دارویی این عامل بیماری‌زا یا اصطلاحاً «پاتوژن» در سطح جهانی شده و این معضل سلامت و بهداشت عمومی را به خطر انداخته و هزینه‌های درمان را بالا برده است.
در سال‌های اخیر، بنا بر نظر محققین، ترکیب‌های جدید ضدباکتریایی با ساختارها و آثاری متنوع شناسایی شده‌اند که مقایسه و بررسی این ترکیب‌های جدید با هم روی پاتوژن ها می‌تواند راهکار مناسبی در انتخاب مؤثرترین ترکیب برای کنترل عفونت‌های باکتریایی و جایگزینی با داروهای قدیمی‌تر باشد.
محققین ایرانی، بدین منظور، دست به انجام پژوهشی زده‌اند که در آن قدرت مهاری ترکیبات مختلفی شامل نانوذرات منیزیم، مشتقات تیازول، ایمیدازولیدین، تتراهیدروپریمیدین، پلی الایزین و گلایسین که همگی از ترکیب‌های جدید با قدرت ضدباکتریایی هستند، روی باکتری “یرسینیا انترولیتیکا” در شرایط آزمایشگاهی بررسی و مقایسه شده است.
در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی، پژوهشگرانی از دانشگاه زابل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، دانشکده علوم پزشکی تربت‌جام و دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، پس از تهیه ترکیب‌ها، برای بررسی آثار ضد باکتریایی آن‌ها از روشی استفاده کردند که به «انتشار در دیسک برای اندازه‌گیری قطر هاله» معروف است. محققین فوق سپس داده‌های حاصله را با روش‌های آماری و به کمک کامپیوتر، تجزیه‌وتحلیل کردند.
نتایج تحقیق نشان داد که ماده گلایسین، فاقد اثر مهاری روی باکتری “یرسینیا انترولیتیکا ” است. این در حالی است که این ماده، با جلوگیری از ساخت یک ماده مهم در دیواره باکتری‌ها به نام «پپتیدوگلیکان»، اثر مهاری خود را اعمال می‌کند و این اثر بر باکتری‌های اصطلاحاً گرم مثبت بیش از باکتری‌های گرم منفی است.
هر دو گروه یعنی باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی دارای دیواره سلولی هستند، ولی فرق بین این دو گروه مربوط به ویژگی‌هایی است که در ساختمان این دیواره وجود دارد و رنگ‌پذیری آن‌ها را طی مراحل آزمایشگاهی، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بنا بر گفته بهزاد قاسمی، محقق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان ایران و همکارانش «اثر مهاری از ماده پلی الایزین و همچنین نانوذرات منیزیم نیز روی یرسینیا انترولیتیکا مشاهده نشد. این نیز در حالی است که ماده پپتیدی پلی الایزین، در تخریب پروتئین‌های باکتری‌ها مؤثر بوده و همچنین با تغییر مورفولوژی سلول باکتری‌ها و افزایش هدایت الکتریکی سوسپانسیون غشا سلول باکتری سبب نشت یون‌ها از سلول باکتری و برهم‌خوردن چرخه سوخت‌وساز سلول می‌شود. همچنین عدم اثرگذار بودن نانوذرات منیزیم در حالی اتفاق افتاده که محققان، پیشتر سه مکانیسم مختلف شامل تولید رادیکال‌های اکسیژن، آثار قلیایی و آسیب به غشا باکتری را برای اثر ضدباکتریایی نانوذرات منیزیم ذکر کرده بودند».
آن‌ها ادامه می‌دهند: «اندازه نانوذرات منیزیم، مهم‌ترین عامل در تعیین میزان اثر ضدباکتریایی آن‌هاست و هرچه این ذرات کوچک‌تر باشند قدرت نفوذ و اثرگذاری نانوذرات منیزیم بر باکتری بیشتر است بر همین اساس به نظر می‌رسد ساختار غشای باکتری‌های گرم منفی، باعث شده است که پذیرش نانوذرات در باکتری‌های گرم منفی نسبت به باکتری‌های گرم مثبت مشکل‌تر و درنتیجه اثر مهاری این نانوذرات بر باکتری‌های گرم منفی کمتر باشد».
به‌علاوه، یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که اثر مشتقات تیازول بر باکتری یرسینیا انترولیتیکا، مثبت بوده است. ولی از مشتقات ایمیدازولیدین و تتراهیدروپریمیدن اثر مهاری بر باکتری فوق مشاهده نشده است.
بر اساس یافته‌های حاصل از این پژوهش، قاسمی و همکارانش معتقدند: «با اثبات اثر مهاری مشتق جدید تیازول تحت عنوان 7c بر نوع استاندارد باکتری “یرسینیا انترولیتیکا”، ضروری است در مطالعه‌های آتی آثار ضدباکتریایی این ترکیب روی سویه‌های مقاوم این باکتری، تست شود و پس‌ازآن آثار سمیت و درمانی مشتق روی حیوانات آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گیرد».
این یافته‌ها که به شناسایی ماده‌ای جدید برای غلبه بر یکی از مهم‌ترین باکتری‌های بیماری‌زا منجر شده است، در نشریه علمی «پژوهش در پزشکی» منتشر شده‌اند.
این مجله، فصل‌نامه‌ای علمی پژوهشی است که توسط دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر می‌شود.
منبع خبرگزاری ایسنا